Ontwikkeling van het spoornet in Nederland

Inleiding

Op deze pagina's wordt in het kort een overzicht gegeven van de ontwikkeling van het spoorwegnet in Nederland, van de eerste aanleg in 1839 tot het heden. Door op een jaartal in de balk bovenaan te klikken verschijnt een kaart van het spoornet op 1 januari van het betreffende jaar. In de lijst ernaast staan de veranderingen die in de voorgaande jaren plaats hebben gevonden. Voor de periode tot en met het jaar 2000 zijn de spoorlijnen hierbij in drie categoriën verdeeld:

- reizigersvervoer, eventueel ook goederen

- goederenvervoer

- overige lijnen, al dan niet opgebroken

Voor de kaart die de huidige toestand van het spoornet weergeeft is een iets uitgebreidere onderverdeling gebruikt:

- reizigersvervoer, eventueel ook goederen

- goederenvervoer

- in gebruik als museumlijn

- buiten gebruik gestelde lijnen

- opgebroken lijnen

De grenzen tussen deze categoriën zijn in een aantal gevallen minder duidelijk aan te geven. Zo is er voor gekozen om de lijn naar IJmuiden na 1983 buiten categorie

te laten, ook gedurende de periode dat Lovers weer reizigerstreinen op deze lijn liet rijden. De reden hiervoor is dat er alleen gedurende de zomermaanden enkele treinen per dag reden, wat toch te sporadisch is om van een geregelde reizigersdienst te kunnen spreken. Op bepaalde goederenlijnen

reden soms maandenlang geen treinen, en omgekeerd zagen lijnen die al jarenlang waren gesloten soms toch weer regelmatig treinen voorbijkomen (Uithoorn - aansluiting Schiphollijn).

Ook de opgegeven data moeten soms met enige voorzichtigheid worden betracht. Doorgaans is de openingsdatum goed bekend, al kan er nog een behoorlijke tijdspanne liggen tussen de officiële opening en de eerste reizigerstrein, die bovendien soms ook al voor de eigenlijke opening reed! Indien bekend, is er zoveel mogelijk uitgegaan van de datum waarop de eerste reizigerstrein reed. De staking van de reizigersdienst ligt soms al wat moeilijker, in een aantal gevallen werd pas maanden of jaren later duidelijk dat een bepaalde trein de allerlaatste reizigerstrein was geweest. Dit geldt met name voor de periode rond het einde van de Tweede Wereldoorlog, toen feitelijk alle lijnen voor kortere of langere tijd waren gesloten voor de reizigersdienst en sommigen nooit meer in het spoorboekje terugkeerden. Dergelijke onderbrekingen zijn doorgaans alleen opgenomen als ze een blijvend karakter hadden (Rhenen-Kesteren bv).

De dag waarop de goederendienst werd gestaakt was dikwijls ook niet veel meer dan een datum op papier, aangezien de laatste goederentrein vaak al maanden of zelfs jaren eerder had gereden (Nieuw Amsterdam - Schoonebeek bv.). Van de meeste lijnen is niet bekend wanneer ze werden opgebroken; dit kan al kort na de laatste trein zijn geweest, soms echter ook pas vele jaren later (Borkener baan!). Er zijn hierover daarom geen gegevens opgenomen. Op de kaart waarop de huidige toestand is weergegeven staan echter wel alle nog aanwezige lijnen waarover geen treinen meer rijden.

Stuur opmerkingen, aanvullingen en verbeteringen naar bcpeters@dds.nl.