Doetinchem-Zelhem-Ruurlo

Als onderdeel van het bekende spoornetwerk van de GOLS (Geldersch-Overijsselsche Lokaalspoorweg-Maatschappij) werden op 15 juli 1885 de spoorlijnen Zevenaar - Doetinchem - Winterswijk GOLS en Doetinchem - Zelhem - Ruurlo voor het reizigers- en goederenvervoer geopend. De andere belangrijke lijnen (Winterswijk GOLS - Neede - Hengelo en Ruurlo - Neede) waren een jaar eerder al geopend, terwijl eind 1885 nog het stukje Boekelo - Enschede Noord zou volgen. Hiermee was het GOLS-net compleet.

Vele jaren lang floreerde het (goederen)vervoer op de lijnen, maar voor de exploitant (de HSM) zou het voordeliger zijn om ook eigenaar van het spoornet te worden. Nadat eerdere pogingen gestrand waren, werden de lijnen van de GOLS uiteindelijk pas op 1 juli 1920 door de HSM overgenomen, waarna de GOLS officieel geliquideerd werd. Op 1 januari 1938 werden de lijnen vervolgens overgenomen door de Nederlandsche Spoorwegen.

Door het wegvallen van de concurrentie tussen HSM en SS, de economische crisis en de opkomst van bus (en fiets!) ging het vanaf 1920 (dus juist toen de HSM eigenaar was geworden) snel naar beneden met het vervoer, en kwam sluiting van een deel van de lijnen in zicht. Op 22 mei 1937 werd de reizigersdienst op Doetinchem-Zelhem gestaakt, terwijl op het resterende deel Zelhem-Ruurlo het spoorvervoer zelfs geheel werd opgeheven. Dit gedeelte zal enige tijd later zijn opgebroken.

Op last van de bezetter werd in 1942 Doetinchem-Zelhem ook opgebroken, maar op 13 mei 1948 kon het goederenverkeer weer op de opnieuw aangelegde spoorlijn worden hervat. Dit duurde tot 28 mei 1972, toen een groot aantal kleine goederenlijnen werd gesloten, waaronder Doetinchem-Zelhem. Enkele jaren later, in 1977, werden de rails opgebroken en kwam er definitief een eind aan deze spoorlijn. Op topografische kaarten is vandaag de dag nog duidelijk te zien waar de spoorlijn Doetinchem-Zelhem liep, het stuk naar Ruurlo is na ruim zestig jaar minder makkelijk terug te vinden.

De tocht begint in Doetinchem, waar het niet moeilijk was het begin van de lijn te vinden. Bij de overweg ten oosten van het station lopen nog 4 sporen, die direkt daarna paarsgewijs samenlopen tot twee stuks. Bij de overweg waar de foto is genomen, lag vroeger zelfs nog een kruising met de tramlijn van de GTW naar Terborg. Het zuidelijke spoor maakt een boog naar rechts, en loopt verder richting Terborg. Het noordelijke spoor loopt rechtdoor, ...



... en eindigt kort voor de volgende overweg in een stootblok. Bij de overweg is aan omgewoelde grond en gloednieuwe tegels en asfalt goed te zien dat hier pas nog aan de weg getimmerd werd. Op de voormalige spoorbaan is namelijk niet zo lang geleden een geasfalteerd fietspad naar Zelhem aangelegd. Er ligt zelfs nog een afzetting, historisch verantwoord verzwaard met een roestig stuk rail.
Het nieuw aangelegde fietspad zwabbert na de overweg eerst nog wat onwennig heen en weer omdat de spoorbaan door wat volkstuintjes lijkt te hebben gelopen, maar uiteindelijk gaat het dan toch met een strakke boog richting Zelhem. Merkwaardig genoeg zit in de omheining van een van de volkstuintjes een stuk rail verwerkt van een profiel dat eerder bij licht smalspoor lijkt te horen. Restantje van de Geldersche Tramweg-Maatschappij?

Het fietspad loopt zo nog een eindje door, en komt daarbij nog langs de halte Slangenburg-IJzevoorde gelegen aan de Varsseveldse weg. De halte is in 1923 gesloten, wachterswoning nummer 8 die hier ook stond is pas eind jaren zestig gesloopt. Ik geloof het verder wel en rijd per DM1 richting Zelhem, daarbij wel steeds zo dicht mogelijk in de buurt van het fietspad blijvend. Op sommige plekken loopt het pad vlak langs de autoweg, soms ook midden door de velden. In ieder geval is het op deze zomerse dag zeer in trek.

Halverwege maak ik een tussenstop voor een foto, als er twee oudere dames uit de richting van Zelhem aan komen rijden.

- "Rijden we zo naar Zelhem toe?"
- "Nou nee, Zelhem ligt *die* kant uit."
- "Oh.. Maar waar komen we uit als we die kant uitrijden?"
- "In Doetinchem, vroeger was dit de spoorlijn Doetinchem-Zelhem, en nu is het
het fietspad Doetinchem-Zelhem geworden."

Na enig overleg besluit men dan toch maar rechtsomkeert te maken, op weg geholpen door mijn immer parate kennis van het GOLS-net :-)



In Zelhem komt het fietspad uit op het industrieterrein, de reden dat de lijn nog tot de 'grote klap van 1972' in gebruik kon blijven. Het fietspad loopt nog even door, maar houdt halverwege het industrieterrein toch op. Tot de volgende overweg loopt de spoorlijn nog virtueel over een parkeerplaats, en verdwijnt na de volgende overweg uit het zicht door een lading nieuwbouw die op het vroegere rangeerterrein is neergezet.



Na nog een stukje rijden kom ik op het Stationsplein, met daaraan grenzend de Stationsstraat. Kan niet missen, daar staat het stationsgebouw. Het is tegenwoordig onderdeel van een soort VVV-buurtzwembadhuiscafé geworden, maar is vooral aan de straatkant nog zeer herkenbaar. Alleen zie je boven de deur in wit op blauw het VVV- in plaats van het NS-logo.



Oorspronkelijk had het stationsgebouw van Zelhem maar één verdieping, wat in de loop der tijd toch te krap bleek. In 1916 kreeg het station er daarom een verdieping bij, een verbouwing die ook veel andere stations en wachterswoningen op een gegeven moment ondergingen.



Omdat ik wel benieuwd ben hoe de spoorkant eruit ziet, kom ik op een gegeven moment uit op de parkeerplaats achter het VBZHC. Hier is te zien dat op de begane grond van het stationsgebouw een gedeelte is aangebouwd, evenals een glazen trappenhuis(?) dat naar de eerste verdieping loopt. Men blijkt echter wel het nodige historische besef te hebben, want op het plaveisel is een tekening van een stoomlocomotief met tender aangebracht. Stoomkenners moeten mij maar vertellen of de tekening anatomisch correct is, en welke serie het dan wel is.



Ten noorden van het station ligt een nieuwbouwwijk. Vreemd genoeg worden de huizenblokken steeds onderbroken door de spoordijk die hier, begroeid met flinke bomen, nog steeds ligt. Hier hebben al zestig jaar geen treinen gereden, en het is me dan ook een raadsel waarom de spoordijk niet is opgeruimd bij de aanleg van de woonwijk.



Buiten Zelhem loopt de spoordijk 3 kilometer tussen de weilanden door, met daarop geen asfalt, maar een echt zandpad zodat de wandelaars er ook wat aan hebben. Dat houden we in de portefeuille voor een zondagmiddag... Na de Aaltense en Ruurlose weg gekruist te hebben komt de lijn komt uit op een groepje huizen waar de spoorbaan even uit het zicht verdwijnt. Hier ergens lag vroeger de halte Wolfersveen, waar uiteraard niets van is terug te vinden.