Peter van der Krogt schreef het in mei 2000 verschenen boek "Straatnamen van Delft" en was daarnaast als lid van de Commissie voor Straatnaamgeving in Delft betrokken bij de naamgeving van een aantal voor dit verhaal relevante straten (zie verderop). Begin 2000 ontving ik van hem naar aanleiding van een eerste versie van deze pagina de volgende reactie:

"(...) Het komt er op neer dat het niet Van der Gaag was die niet aan de spoorweg wilde verkopen, maar A.H. van Wickevoort Crommelin c.s., die zo een station bij Heemstede wilde afdwingen. Vandaar dat het oude laantje van Van der Gaag omgedoopt is in Crommelinlaan (Crommelin en Kromme Lijn lijken zo veel op elkaar, eigenlijk te mooi om waar te zijn). De huidige Crommelinlaan ligt exact op de plaats van de oude. Ik voeg hieronder wat teksten bij die in mijn nieuwe straatnaamboek van Delft (te publiceren in mei 2000) zullen komen (de eerste uitgave was in 1985 en is inmiddels niet meer verkrijgbaar)."

Schieweg (2700) Hooikade
ca. 1847; rbsl. 27 oktober 1994 en 26 januari 1995 opnieuw vastgesteld voor iets gewijzigd verloop
In Nederland 2x

De Crommelinlaan is op merkwaardige wijze genoemd naar mr. Aarnoud Hendrik van Wickevoort Crommelin, heer van Berkenrode (Amsterdam 1797-Heemstede 1881). In het midden van de vorige eeuw werd de spoorlijn tussen Haarlem en Leiden aangelegd. De bewoners van Heemstede, Berkenrode, Bloemendaal en Zandvoort verzochten verschillende malen aan de directie van de spoorwegen om een halte bij Heemstede te maken. Toen dit steeds geweigerd werd probeerden mr. A.H. van Wickevoort Crommelin, ambachtsheer van Berkenrode, J. van der Meije en A.K. van Lennep de spoorwegen te dwingen. Zij hadden vernomen dat men voor de aanleg van de spoorlijn Den Haag-Rotterdam nog een zeker laantje bij Delft nodig had. Dat laantje kruiste de geplande lijn. In 1846 kochten deze drie heren het zgn. Laantje van Van der Gaag van de eigenaar Jacob van der Gaag (zie Laan van Van der Gaag). De spoorwegmaatschappij kon het nu van hen voor 20.000 gulden kopen, terwijl het op 80 gulden getaxeerd was, òf er moest een halte bij Heemstede komen. De maatschappij gaf niet toe aan deze chantage en legde een hulpspoorlijntje aan met een grote bocht om het laantje (zie ook Conradlaan). Spottend noemde men dit de 'Cromme lijn'. Slechts vier dagen bleef de Cromme lijn in gebruik, toen gaven de drie heren toe, door de publieke druk gedwongen. Het station in Heemstede kwam er pas in 1872. Het laantje bleef voortaan Crommelinlaan heten als herinnering aan Van Wickevoort Crommelin èn aan de Cromme lijn. In de artikelen over dit kromme lijntje wordt Crommelin abusievelijk als burgemeester van Zandvoort vermeld; in die tijd was echter J. van der Mije daar burgemeester.

Een oudere benaming voor de Crommelinlaan is Strooiendorp. In 1994 en 1995 is met de hernieuwde Crommelinlaan, de Laan van Van der Gaag en de Conradlaan dit stukje Delftse spoorweghistorie vastgelegd.

Lit. P.C. Visser. 'De eerste trein rijdt officieel langs Delft'. In Delft bladzijden uit zijn geschiedenis, 155-160. Delft, [1969].

Schieweg (2700) Hooikade
Rbsl. 28 april 1994

Jacob van der Gaag (Delft 1784-1867) was eigenaar van de Stads Herberg 'Buyten' aan het Zuideinde. De 'laan' die naast zijn herberg begon en de polder in leidde werd volgens eeuwenlang gebruik 'Laantje van Van der Gaag' genoemd. In 1846 verkocht hij een klein deel van die laan aan mr. A.H. van Wickevoort Crommelin, die daarmee de voortgang van de aanleg van de spoorlijn wilde beletten. Zie daarover verder bij de Crommelinlaan.

Schieweg (2700) Hooikade
Rbsl. 28 april 1994

Frederik Willem Conrad (Spaarnwoude 1800-München 1870), opgeleid als kadet van de waterstaat aan de artillerie- en genieschool te Delft, waar hij in 1817 tot aspirant-ingenieur benoemd werd. Hij was van Delftse komaf; zijn vader Frederik Willem Conrad (Delft 1769-Halfweg 1808) was als 9-jarige wees opgenomen in de Delftse Fundatie van Renswoude, waar hij bijzondere wiskundige aanleg toonde. Conrad sr. maakte zich bijzonder verdienstelijk voor de waterstaat, in 1807 werd hij benoemd tot inspecteur-generaal van het korps van de waterstaat.

Conrad jr. was aanvankelijk betrokken bij de aanleg van diverse kanalen. In 1839 werd hij spoorwegingenieur, vanaf 1840 ingenieur-directeur van de Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij. Onder zijn leiding werd de spoorlijn langs Delft aangelegd. Ongeveer op de plaats van deze straat lag het beroemde 'Cromme lijntje' (zie Crommelinlaan). Hij schreef zelf een werkje over deze lijn: Beschrijving van het Hulpspoor nabij Delft met afbeeldingen. In 1855 werd hij president van de internationale commissie van ingenieurs, die de aanleg van het Suezkanaal voorbereidde, en van 1858 tot 1865 was hij de vertegenwoordiger van de onderkoning van Egypte bij de Suezkanaalmaatschappij. Nadat hij in december 1869 de plechtige opening van dit kanaal had bijgewoond, overleed hij op de terugreis in een hotel in München.

Schieweg (2700) Hooikade
Rbsl. 28 april 1994

In de omgeving van deze straat was de N.V. A. Hillen's Sigaren- en Tabaksfabrieken gevestigd. Deze firma was opgericht in 1772 door Gerrit Hillen (overl. Delft 1805) en tot bloei gebracht door diens zoon Albertus Hillen (Delft 1774-1834). In februari 1937 moest de fabriek met 300 werknemers gesloten worden. Het gebouw werd toen gekocht door de firma Braat.

In 1938 ging Johan Paauw al eens op pad om te kijken wat er nog te vinden was op de plek van het Kromme Lijntje. In januari 1939 verscheen zijn verslag "Op zoek naar het Laantje van Van der Gaag" in het NS-maandblad.

Klik hier om een kopie van dit artikel te bekijken.