Enschede-Oldenzaal

Er zijn maar weinig steden die, wat spoorverbindingen betreft, zo drastisch zijn gekortwiekt als Enschede. Rond 1930 waren er nog drie stations, en kon men richting Hengelo, Oldenzaal, Gronau, Alstätte en Boekelo reizen. Vandaag de dag resteert alleen nog de verbinding met Hengelo, hoewel het spoor naar Gronau er (weliswaar overwoekerd) ook nog steeds ligt. Alle overige sporen zijn opgebroken, en de beide stations Enschede Noord en Zuid zijn gesloopt. De grond die aldus vrij kwam is vaak al weer opnieuw bebouwd, maar wie goed zoekt kan vaak nog wel iets van het spoorverleden terugvinden.

Het sporenplan van Enschede kan globaal in drie stukken worden verdeeld:

In 1890 werd de net iets minder dan 10km metende spoorlijn Enschede Noord - Oldenzaal geopend. In 1934 werd het reizigersvervoer alweer opgeheven, maar het goederenvervoer vanuit Oldenzaal en Enschede naar de bedrijven langs de lijn bleef wel bestaan. Omdat er geen doorgaande treinen meer reden, werd tussen Lonneker en Oldenzaal wel een stuk spoor van 3km lang opgebroken. Bij de 'Grote Klap' van 1972 werd het stuk tussen Enschede Noord en Lonneker gesloten, en 3 jaar later opgebroken. Het spoor aan de kant van Oldenzaal bleef lange tijd nog in gebruik, totdat dit in 1990 ook werd opgebroken.

Het spoorboekje van 1925 laat zien dat er op vooral op werkdagen nog aardig wat verkeer was op de lijn Oldenzaal-Enschede.
In 1995 had ik per fiets al eens het traject Enschede - Lonneker bekeken; aangezien ik benieuwd was wat er inmiddels nog over zou zijn (zowel Enschede als Lonneker zitten niet stil!) besloot ik dit keer het gehele traject tussen Enschede Noord en Oldenzaal eens na te lopen. Bovendien waren er door het boek van Evert Heusinkveld ("Lokaalspoorwegen in Twente en de Achterhoek") veel nieuwe historische feiten en foto's boven water gekomen, wat de speurtocht extra interessant zou kunnen maken. Op 20 februari 1999 ging ik aldus op pad.
Het station Enschede Noord 1 lag iets ten noordwesten van het tegenwoordige station. Vandaag de dag is er helaas niets meer terug te vinden van het station of het bijbehorende emplacement; de laatste resten zijn begin jaren negentig opgeruimd, waarna er een kantoorkolos in Efteling-design met parkeerplaats op het vrijgekomen terrein is gebouwd; alleen de omtrekken van het stationsgebied zijn nog wel goed te zien. Ook bij de Hengelosestraat 2 is er niets meer wat aan de kruising met de spoorlijn herinnert.
Mijn speurtocht begon daarom bij de Kottendijk 3, waar ik al gauw de plek vond waar de spoorlijn vroeger de straat kruiste. Zoals op de kaart te zien is, liep de lijn hier tussen de TET-remise en dat wat tegenwoordig de parkeerplaats voor de Rabobank is. De spoorbaan is gedeeltelijk bestraat en onderdeel van de parkeerplaats geworden, maar rechts achteraan ligt nog een overwoekerd stukje grond.
Dit stukje grond loopt door naast een wit gebouwtje, maar is daar helaas afgesloten met een hek zodat je niet verder kunt lopen. Door het hek is echter wel te zien dat het baanlichaam daar nog duidelijk als zodanig herkenbaar is. Als de topografische kaart (uit 1986, rev. 1989) klopt, moet dit ongeveer de plek zijn waar de spoorlijn na 1975 ophield.
Teruggekomen bij de Kottendijk liep ik nu de kant van Oldenzaal op. Tussen de Kottendijk en Deurningerstraat ligt een parkeerterreintje 4 van de Aldi op de lijn, maar verder lijkt er niet zoveel te zijn veranderd in de afgelopen jaren. Dat wil zeggen, totdat je de Deurningerstraat van tegenwoordig met de foto op pag.88 van "Lokaalspoorwegen in Twente en de Achterhoek" vergelijkt!
Aan de overkant van de Deurningerstraat 5 aangekomen, was nog goed te zien hoe de spoorlijn verder zal hebben gelopen. Aan de ene kant van een hek staan namelijk de wat oudere huizen, aan de andere kant duidelijk nieuwbouw. Zelfs in het trottoir was nog een scheidingslijn te zien, maar dat kan ook een andere oorzaak hebben gehad.