Zuidbroek - Delfzijl




Na deze korte verschijning verdwijnt de spoorlijn wederom in het niets, om pas ruim een kilometer verderop midden tussen de weilanden en akkers weer heel even op te duiken. Hier ligt een kanaal dat het Hondshalstermeer met het Termunter Zijdiep verbindt. Het meer is pas in 1980 aangelegd, maar het kanaal ligt er al veel langer. Als bewijs dienen twee gemetselde landhoofden die aangeven waar vroeger de spoorbrug over het kanaal heeft gelegen. Ten noordoosten van de landhoofden is ook nog vaag iets van de spoordijk te zien die hier over een lengte van ongeveer een halve kilometerde de perceelgrens vormt.

Na nog ruim een kilometer naderen we Nieuwolda, waar ook de N362 ligt die van Scheemda naar Delfzijl loopt. De spoorlijn maakt hier een grote boog naar het noorden en is meteen ook weer makkelijk herkenbaar, aangezien de N362 hier vanaf km 11.2 bovenop de oude spoorbaan is aangelegd. Ook de plek waar het station van Nieuwolda stond is geasfalteerd, want precies daaroverheen loopt nu een zijweg van de N362: een wel zeer duidelijk voorbeeld van verdringing van de trein door de auto!

Het voormalige station was van hetzelfde ontwerp als dat van Noordbroek, maar dan in spiegelbeeld uitgevoerd. Het enige andere station van dit type was dat in Nieuw-Amsterdam, dat helaas begin jaren negentig werd gesloopt. Rechts op de foto is wederom een stationskoffiehuis te zien, waarin later hotel Prenger werd gevestigd; de eigenaar exploiteerde bovendien een busdienst waarmee hij de NOLS rechtstreeks beconcurreerde! Ook het hotel is later afgebroken, zodat van het beeld op deze foto tegenwoordig alleen de stationsweg nog herkenbaar is; dit is immers de huidige toegangsweg naar de N362.

De aanleg van de N362 maakt het volgen van de spoorlijn voorbij Nieuwolda tot een even eenvoudige als ook saaie aangelegenheid, want eventuele restanten van de spoorlijn zijn nu natuurlijk wel verdwenen. Met een hier waarschijnlijk zelden of nooit door de NOLS behaalde snelheid van 80km/h rijd ik daarom naar het noorden, waarbij ik na 2 kilometer de halte Wagenborgen passeer. Deze lag links van de spoorbaan, ongeveer 100 meter voorbij de afslag van de N362 die naar deze plaats leidt. Vanzelfsprekend is er hier niets meer wat nog aan die halte herinnert.
Over de N362 herinnerde Ben Doedens zich nog het volgende:

"Dat was de autoweg naar Delfzijl die tussen Nieuwolda en iets voorbij Weiwerd op het zandlichaam van de oude NOLS spoorweg werd aangelegd. Nou was die NOLS grotendeels enkelsporig en dus paste die weg daar niet op. Waar de weg op het nieuw opgespoten zandlichaam lag verzakte ie harder als het wegdeel dat op de oude zandbaan lag. Inmiddels is de weg geheel opnieuw geasfalteerd en geprofileerd en is het verzakken wel zowat aan zijn eind gekomen. Maar die weg ligt er inmiddels ook al weer een kleine 50 jaar. Maar begin zeventiger jaren was dit verschijnsel nog duidelijk zichtbaar in de weg."



Nog eens 4 kilometer verderop is er wel weer iets interessants te zien. De Woldjerspoorlijn, die in Groningen begon en o.a. langs Kolham, Slochteren en Siddeburen liep, kwam hier namelijk uit op de lijn naar Delfzijl. Beide sporen liepen vervolgens naast elkaar tot aan het emplacement van Weiwerd. Aan een bomenrij en een afbuigende sloot is nog te zien waar het laatste stuk van de Woldjerspoorlijn heeft gelegen.

De spoorlijn buigt hierna naar het noordwesten af en loopt ten zuiden van het dorpje Weiwerd langs. Ooit was het de bedoeling dat Delfzijl het Rotterdam van het noorden zou worden, waarbij een aantal naburige dorpen zelfs geheel gesloopt zou moeten worden om zo plaats te maken voor de nieuwe havens en industrieterreinen van Delfzijl. Uiteindelijk zijn die plannen maar zeer ten dele werkelijkheid geworden; Delfzijl is niet uitgegroeid tot die grote industrie- en havenstad die men toen voor ogen had, maar in Weiwerd is inmiddels wel bijna de helft van alle gebouwen gesloopt, waaronder het kerkje dat op een heuvel in het midden van het dorp stond. In Heveskes is juist de kerk het enige gebouw dat nog wel overeind staat, deze vormt tegenwoordig zelfs een bekend fotopunt langs de havenlijn van Delfzijl.


Het oude station van Weiwerd lag aan de uiterste zuidwestrand van het dorp, aan het einde van een doodlopende straat. Het station is in de oorlog vernield en al lang gesloopt, maar in Vroomshoop staat nog nog wel een stationsgebouw van het type waar Weiwerd ook toe behoorde.
In het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog werd door Stutzpunktgruppe Delfzijl een uitgebreide verdedigingslinie rondom deze plaats aangelegd. Een belangrijk onderdeel werd gevormd door het inmiddels spoor-loze talud van de NOLS-lijn, aangevuld met bunkers, prikkeldraadversperringen, mijnenvelden, tankgrachten, schuttersputten enz...

Ook rond Weiwerd werden verdedigingswerken opgetrokken. Het stationsgebouw van Weiwerd werd in de laatste jaren van de oorlog gevorderd en gebruikt als observatiepost en onderkomen voor de manschappen (tot dat moment werd het gebouw nog altijd bewoond door spoorwegpersoneel dat er ook na de opbraak van de spoorlijn was blijven wonen). Naast het stationsgebouw werden ook nog enkele houten barakken geplaatst.

Nog in de laatste dagen van de oorlog vonden er in dit gebied zware gevechten plaats. Uiteindelijk werd Delfzijl op 1 mei bevrijd, Weiwerd en Farmsum volgden een dag later. Tijdens de bevrijdingsacties werd het stationsgebouw vernield, maar onduidelijk is gebleven of het door de oprukkende Canadezen in brand is geschoten of door de Duitsers is opgeblazen om een vrij schootsveld te krijgen. Een bijgebouw van het station bleef wel gespaard en heeft na de oorlog nog enkele jaren dienst gedaan als noodwoning.



Ongeveer 250 meter voorbij de plek waar het station stond buigt de N362 weer naar het noorden af, de spoorbaan echter liep hier indertijd gewoon rechtdoor. Direkt naast de weg is niets te zien waaruit dat zou kunnen blijken, maar een eindje verderop kom ik wel een oude sloot tegen die naast het spoor lag. Op de achtergrond is ook al de dijk van het nieuwe brede Eemskanaal zichtbaar, dat tegenwoordig het oude NOLS-trajekt doorsnijdt. Dit kanaal is hier gegraven toen het spoor inmiddels al was opgebroken, zodat ik in ieder geval niet naar restanten van een spoorbrug hoef te zoeken!