Stoomtrams in Oost-Gelderland

• Pagina 3 van 6
•  
•    6   
•    5   
•    4   
•    3   
•    2   
•    1   

Even ten noorden van Lochem moest de tramlijn de spoorlijn van Hengelo naar Zutphen kruisen. Aanvankelijk gebeurde dat nog gelijkvloers, maar begin jaren dertig werd het Twentekanaal gegraven dat parallel aan de spoorlijn kwam te liggen. Om deze dubbele hindernis te kunnen nemen moest de trambaan verlegd worden waarbij meteen ook mooi een paar bochten uit het oorspronkelijke traject rechtgetrokken konden worden. Met heel veel zand werden lange op- en afritten aangelegd waarmee de tram voldoende hoogte kon winnen om de spoorlijn en het kanaal over te kunnen steken.

Anno 2002 kan met de fiets nog precies dezelfde helling worden beklommen die de tram naar Borculo zeventig jaar geleden al ook moest nemen. Ter hoogte van de Rossweg begint een kaarsrecht, met bomen omzoomd pad dat de fietser heel geleidelijk omhoog voert totdat een halve kilometer verderop de spoorlijn wordt gekruist. Let u hier ook even op spoorwoning nummer 10 die ten noordoosten van het viaduct staat: hier woonde ooit de beambte die de bomen bediende van de overweg toen het verkeer de spoorlijn nog gelijkvloers kruiste.

Een jaar of tien geleden is de oude verkeersbrug over het Twentekanaal vervangen door een nieuw exemplaar dat iets westelijker ligt. Een klein stukje van het tracé is hierdoor niet meer te volgen maar een eindje verderop loopt het fietspad weer over de oude trambaan. Een stevige maar smalle betonnen brug leidt het pad over de Berkel, een smal riviertje dat door het noorden van de Achterhoek loopt. Het is moeilijk met zekerheid te zeggen of dit de oorspronkelijke trambrug is, maar het zou zeker kunnen. Betonnen bruggen waren in de jaren dertig niet ongewoon, en deze lijkt nogal stevig uitgevoerd voor een brug waar alleen fietsers overheen rijden. Op een informatiebord vlakbij de brug wordt wel het een en ander over de Berkel en de lokale flora en fauna verteld, maar helaas geen woord over de stoomtram die hier ooit voorbij reed... Staand op de brug is stroomopwaarts de brug in de Larenseweg te zien, waarlangs de tram reed voordat het Twentekanaal werd gegraven. Het fietspad maakt na de brug een flauwe bocht naar links en daalt in een rechte lijn verder af. Na ongeveer 500 meter komt het fietspad op de Larenseweg uit waar oude en nieuwe route weer bij elkaar komen. Een eindje verder gaat deze over in de Tramstraat(!) die naar het centrum van Lochem voert. De tram reed hier ten noorden van de oude dorpskern langs, net buiten de tegenwoordig gedeeltelijk gedempte gracht.

Lochem was een belangrijke plaats voor de stoomtram. Niet alleen was hier het directiekantoor gevestigd, de GOSM had er ook een eigen werkplaats en remise. Tijdens de aanleg van de lijn waren er daarnaast nog plannen om een raccordement aan te leggen naar het spoorstation, maar toen duidelijk werd dat er maar weinig behoefte aan zo'n verbinding was verdween dit voorstel uiteindelijk in de prullenbak.

De tram reed door de Julianaweg, de Prins Bernhardweg en de Nieuweweg en kwam uiteindelijk op de Zwiepseweg terecht. Ter hoogte van landgoed 'De Cloese' buigt de tramlijn echter plotseling van de weg af, om na ongeveer een kilometer dwars door akkers en weilanden uit te komen op de weg van Lochem naar Barchem; op de plaats van de oude trambaan ligt hier nu de zandweg 'Hoge Enk'. Op het eerste gezicht lijkt het een wat eigenaardige omweg, maar men had er een goede reden voor. Ten zuiden van Lochem ligt namelijk de Lochemse Berg, een 40 meter hoge heuvel die tijdens de laatste ijstijd werd opgestuwd door enorme gletschers. Tegenwoordig is het een mooi heuvelachtig en bosrijk gebied, maar de stoomtram had het maar moeilijk met de hellingen van deze heuvel..

Via de genoemde omweg werden de steilste hellingen dan wel vermeden, toch bleef de 'Kiezak' (zoals dit deel van de Lochemse Berg ook wel werd genoemd) een lastig knelpunt in de exploitatie. Het extra kolenverbruik en de vertragingen waren daarbij nog niet eens het ergste. Belangrijker was dat het gewicht, en daarmee de maximale lengte van de tram beperkt werd. Langere goederentrams moesten daarom gesplitst worden, met allerlei extra kosten en vertragingen tot gevolg. In 1924 kreeg de tram daarom ten zuiden van Lochem een andere route. Deze boog niet meer bij 'De Cloese' naar het zuiden af, maar al zo'n 400 meter eerder. Ongeveer een halve kilometer verderop kwam de nieuwe route weer op de oude uit. Een groot gedeelte van dit nieuwe tramtracé is nog altijd makkelijk in het landschap terug te vinden, tegenwoordig ligt er namelijk een zandpad op met de naam 'Somerset'. Het pad is mooi vlak en ligt ongeveer een halve meter hoger dan de omringende glooiende akkers, een aanwijzing dat het oorspronkelijk voor iets anders dan de voetgangers is aangelegd! Zo'n 150 meter verderop lopen het oude en nieuwe tracé opnieuw uit elkaar. Oorspronkelijk maakte de tramlijn bij de Barchemseweg een tamelijk krappe bocht naar links, en reed daarna in de berm verder richting Barchem. De combinatie van een krappe bocht en een helling was echter verre van ideaal te noemen, vandaar dat men een andere manier zocht om de tram op de Barchemseweg te laten aansluiten. Bij de nieuwe route boog de tram daarom iets eerder naar rechts af en liep vervolgens via een nieuwe ingraving onder de weg door! Hierna maakte de tram een vrij ruime bocht naar links en kwam pas een halve kilometer verderop weer op de Barchemseweg uit. Bij de verlegging van de trambaan werd er voor het wegverkeer een nieuw betonnen viaduct over de ingraving aangelegd. Wie nu met de auto van Lochem naar Barchem rijdt zal er echter niets meer van terugvinden, het viaduct werd namelijk aan het einde van de Tweede Wereldoorlog opgeblazen. Aangezien de tramdienst hierna definitief werd opgeheven was er ook geen reden meer een nieuw viaduct te bouwen. In plaats daarvan werd de ingraving ter hoogte van het viaduct volledig dichtgestort zodat de weg weer kon worden doorgetrokken. Diep verscholen onder het asfalt en het zand liggen vermoedelijk echter nog steeds de brokstukken van het oude viaduct...

• Pagina 3 van 6
•  
•    6   
•    5   
•    4   
•    3   
•    2   
•    1